"Ισλαχανές": προφορικές μαρτυρίες για μια ξεχασμένη γειτονιά
Διεθνής Ημέρα Μουσείων
18 Μαϊου 2020
Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων που για το 2020 είχε ως θέμα "Μουσεία για την Ισότητα : Ποικιλομορφία και Κοινωνική Συνοχή " και γιορτάστηκε με ψηφιακές δράσεις, ο Πολυχώρος Πολιτισμού Ισλαχανέ της πρώην Σχολής Τεχνών κι Επαγγελμάτων Χαμιδιέ δημιούργησε και ανάρτησε μία σειρά από σύντομα βίντεο από προφορικές μαρτυρίες. Οι μαρτυρίες συλλέχθηκαν, ως επί στο πλείστον, με αφορμή το ανοιχτό κάλεσμα που διοργάνωσε ο Πολυχώρος για τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων 2019 για συλλογή υλικών και άυλων τεκμηρίων που αφορούσαν τη γειτονιά του Ισλαχανέ.
Το κτήριο του Πολυχώρου Ισλαχανέ κουβαλά μια συνεχή ιστορία για περισσότερα από 100 χρόνια και φιλοδοξεί να την αναδεικνύει.Η υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά της τοπικής ιστορίας αποτελεί οφειλή και όφελος για μας, να καταγραφεί και να τη μοιραζόμαστε μαζί σας.
Το πρώτο κτήριο του Ισλαχανέ χτίστηκε το 1874 και αποτελούσε τους κοιτώνες του οθωμανικού Ορφανοτροφείου –Τεχνικού σχολείου. Για μικρό χρονικό διάστημα στέγασε το Νοσοκομείο της Ερυθράς Ημισελήνου (1877-78, στη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου), ενώ μετά το 1923 και την Ανταλλαγή των Πληθυσμών στέγασε οικογένειες προσφύγων.
Είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο, στον παρακάτω σύνδεσμο:
Προφορικές μαρτυρίες κατοίκων της γειτονιάς του Ισλαχανέ
Ο Τάσος Κεφαλίδης και η Γεωργία Σαρηγιαννίδου μας αφηγούνται τις αναμνήσεις τους από τη δεκαετία του '50 και '60, καθώς ήταν φίλοι, γείτονες, κάτοικοι του κτηρίου του Ισλαχανέ, που δεν υπάρχει πια. Ήταν «ο» Ισλαχανές τότε, γεμάτος ζωή από προσφυγικές οικογένειες.
Τάσος Κεφαλίδης - Ο "Ισλαχανές" ως κατοικία προσφύγων
Η Γεωργία Σαρηγιαννίδου μας περιγράφει τους γείτονες, τους «θείους», τον φίλο της Τάσο (Κεφαλίδη), τη γιαγιά Άσπα, τον Ιωακείμ, τον Δαμιανό, τη θεία Χρύσα, τη μοδίστρα. Ένα κτήριο που δεν υπάρχει πια, αποκτά φωνή, πρόσωπα κι ονόματα...
Γεωργία Σαρηγιαννίδου - Ο "Ισλαχανές" ως προσφυγική κατοικία
Γεωργία Σαρηγιαννίδου - Οι κάτοικοι του Ισλαχανέ
Ο Κωνσταντίνος Λουκίδης μας εξιστορεί την ιστορία του καφενείου «η Πρίγκηπος», η ιστορία του οποίου ξεκίνησε από το οικόπεδο που ανήκε κάποτε στο Ισλαχανέ και αγοράστηκε από τον πρόσφυγα παππού του για να στεγάσει το καφενείο η Ελπίς, ή καφενείο του Καραμανλή.
Κωνσταντίνος Λουκίδης - Καφενείο η Ελπίς ή του Καραμανλή τότε, καφενείο η Πρίγκηπος σήμερα
Η Αμαλία Παπαδοπούλου, μόνιμη κάτοικος της γειτονιάς, μας αφηγείται μια παλιά ξεχασμένη ιστορία που άκουσε μικρή, για το πώς «θρυλείται» ότι διανοίχθηκε η οδός Δεινάρχου, λίγα μέτρα από τον Πολυχώρο και η σχέση της με την τουρκοπούλα Χαμπιμπέ. Γνωστό το Σπίτι του Πασά, ως ταβέρνα της γειτονιάς από τους νεότερους... από πού πήρε το όνομά του; Η Αμαλία μας αφηγείται τον αστικό θρύλο!
Αμαλία Παπαδοπούλου - Η Χαμπιμπέ και η οδός Δεινάρχου
Αμαλία Παπαδοπούλου - Το σπίτι του Πασά και το γιαουρτζίδικο
Ο Κωνσταντίνος Μαργαρίτης, ορφανός από μικρός, δούλεψε ως ανήλικο αγόρι στη εργοστάσιο. Από το Παπάφειο, ορφανοτροφείο-τεχνικό σχολείο, όπως ήταν κάποτε και το Ισλαχανέ, ερχόταν με τα πόδια κάθε πρωί για να δουλέψει...
Κωνσταντίνος Μαργαρίτης - Άντε αγόρ' μ' ο κόκορας φώναξε
Ο Σωκράτης Χριστοδούλου, με καταγωγή από την Κύπρο, γεννήθηκε στην περιοχή της Ευαγγελίστριας. Η γιαγιά και ο πατέρας του, ήρθαν ως πρόσφυγες ενώ η αγγλική υπηκοότητα δε στάθηκε υπέρμαχός του. Δούλευε στο μηχανουργείο ως τορναδόρος και περιγράφει τις συνθήκες εργασίας.
Σωκράτης Χριστόδουλος - Όταν γύριζα σπίτι όλη τη νύχτα έφτυνα μαυρίλα
Τα λουτρά της γειτονιάς χρονολογούνταν στον 18ο αι. και χτίστηκαν, όπως και το παρακείμενο τζαμί από τον Νουμάν Πασά. Αργότερα, με την ίδρυση του ορφανοτροφείου-τεχνικής σχολής, τόσο η γειτονιά όσο και τα λουτρά ονομάστηκαν Ισλαχανέ. Μία κάτοικος της οδού Αποστόλου Παύλου, θυμάται ως κοριτσάκι με τη μητέρα και τη γιαγιά της να πηγαίνει κάθε εβδομάδα στα λουτρά και μας τα περιγράφει. Κατεδαφίστηκαν τη δεκαετία του '70.
Τα Λουτρά Ισλαχανέ στην Αποστόλου Παύλου
Η Τούλα Μαρκοπούλου, προσφυγικής καταγωγής, γεννήθηκε στην ανατολική πλευρά της Άνω Πόλης της Θεσσαλονίκης. Μας περιγράφει το πρώτο "κέντρο δημιουργικής απασχόλησης", ένα άτυπο νηπιαγωγείο στη γειτονιά, τη δεκαετία του '50 καθώς και μία ιστορία σχετικά με το μπακάλικο του παππού της στην πλατεία Καλλιθέας και τι σκαρφίστηκε η γιαγιά της για να μορφώσει τις δύο κόρες της...
Τούλα Μαρκοπούλου - Κορίτσια... και εκπαίδευση στην πλατεία Καλλιθέας στην Άνω Πόλη
Ο Νίκος Αρναούτογλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στη γειτονιά του Ισλαχανέ, από γονείς πρόσφυγες από τα Κούλα και το Αϊδίνι της Μικράς Ασίας. Πατρικό του ήταν το μαγειρείο του Ορφανοτροφείου-Τεχνικής Σχολής, επί της Αγίου Δημητρίου.
Νίκος Αρναούτογλου - Ένα δωμάτιο και μια κουζινίτσα... με κουβέρτες
Ο Νίκος Αρναούτογλου θυμάται ιστορίες από την αυλή του Γ΄Γυμνασίου Αρρένων, όταν εκεί κρατούνταν Ιταλοί αιχμάλωτοι (μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, τον Σεπτέμβριο του 1943). Αργότερα, με την απελευθέρωση, στον ίδιο χώρο εγκαταστάθηκαν οι δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Ακόμη, θυμάται να ΄χει ακούσει για έναν κρυμμένο θησαυρό στα Λουτρά του Ισλαχανέ και τέλος, μαθαίνουμε για τον πετροπόλεμο που έπαιζαν ως παιδιά, η γειτονιά του "Ισλαχανέ" και το "Τζαμί".
Νίκος Αρναούτογλου - Ιταλοί αιχμάλωτοι, χειροβομβίδες, ο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ένας κρυμμένος θησαυρός κι ο πετροπόλεμος
Ο Νίκος Αρναούτογλου μας αποκαλύπτει την ιστορία για ένα καρφί, όπως του την μετέφερε ο πατέρας του, Γιάννης. Ένα καρφί-σημάδι που... βρίσκεται ακόμη στο τείχος, δίπλα στην πύλη, εκεί που κάποτε βρισκόταν το κτήριο των κοιτώνων του Ισλαχανέ. Ακόμη, πως στη γειτονιά του Ισλαχανέ μεγάλωσαν δύο αδέλφια, γνωστοί αθλητές του Ηρακλή: ο Νίκος και ο Θωμάς Ζαχαριάδης. Τέλος, ο κύριος Νίκος μας μιλά για την τέχνη του φόντιατζη, που ήταν το επάγγελμά του, και για τις μπότες που με καμάρι έφτιαξε για την Αλίκη Βουγιουκλάκη.
Νίκος Αρναούτογλου - Το καρφί, οι αθλητές του Ηρακλή, οι μπότες της Βουγιουκλάκη... και άλλες ιστορίες
Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα Ολοκαυτώματος, σας παρουσιάζουμε ένα απόσπασμα της συνέντευξης που ο Μωϋσής Μπουρλάς έδωσε στο USC Shoa Organisation, στο οποίο μιλά για την εποχή που δούλεψε ως τορναδόρος στο Μηχανουργείο Αξυλιθιώτη, που σήμερα στεγάζει τον Πολυχώρο Πολιτισμού Ισλαχανέ.
Ο Μπάμπης Νανακούδης μας αφηγείται τα γυμνασιακά του χρόνια τη δεκαετία του '60 στο Γ΄Γυμνάσιο Αρρένων, στη Θεσσαλονίκη. Θυμάται τη μετακίνηση με το ΚΤΕΛ, τη στοά Χορτιάτη, τη διαδρομή για να φτάσει στο σχολείο. Ένα σχολείο, που διαμόρφωσε την προσωπικότητά του και των συμμαθητών του, τόσο, λόγω του έμψυχου δυναμικού, όσο, και λόγω της τοποθεσίας, στην οποία βρισκόταν. Θυμάται πως το κοντινό κοιμητήριο της Ευαγγελίστριας γινόταν αφορμή να κάνουν οικονομία στο δίφραγκο από το χαρτζιλίκι, τις κοπάνες για κινηματογράφο και σφαιριστήριο, τις εκδρομές στο Σέιχ Σου...
Νανακούδης Μπάμπης - Ένας Χορτιατινός στο Γ΄Γυμνάσιο Αρρένων
Η Ευτέρπη Μαρκή, επίτιμη Έφορος Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, θυμάται τα παιδικά της χρόνια στην οδό Αθηνάς 92, στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης, στη γειτονιά του Ισλαχανέ. Μας περιγράφει το σπίτι της, που μάλλον στεγαζόταν σε κτίριο του πρώην τζαμιού του Ahmed Subasi, θυμάται τους γείτονες, τους δρόμους, τα σχολεία, το λουτρό της Αποστόλου Παύλου.
Ευτέρπη Μαρκή - ο παλιός τεκές, η μούσα Ευτέρπη και τα πορτοκάλια (α΄μέρος)
Η Ευτέρπη Μαρκή μας αφηγείται την ιστορία του πατέρα της από την Πάνορμο της Προποντίδας: μαθητεία στην Πόλη, εργασία σε ορυχεία, άφιξη στη Σμύρνη με τον ελληνικό στρατό, διαφυγή με βάρκα στη Χίο κι από κει στη Θεσσαλονίκη. "Παλιοπρόσφυγες, που θα σας δώσω και τηγάνι" η υποδοχή της οικογένειας όταν έφτασε στη Ραιδεστό. Μητέρα ντόπια, πατέρας πρόσφυγας, μας περιγράφει δύο διαφορετικές κοσμοαντιλήψεις. Τέλος, μας αφηγείται, τις αναμνήσεις της από την περιοχή του Ισλαχανέ, ως αρχαιολόγος του Υπουργείου Πολιτισμού: η διάνοιξη της οδού Ολυμπιάδος και το δικαστήριο παρωδία καθώς και η γριά καντηλανάφτισσα, ίσως η τελευταία κάτοικος στα κτίρια του Ισλαχανέ...
Ευτέρπη Μαρκή - "Παλιοπρόσφυγες", η καντηλανάφτισσα του Ισλαχανέ και η διάνοιξη της Ολυμπιάδος
